Kuzul ar Brezhoneg

Bodad aozadurioù sevenadurel brezhonek

Fañch an Uhel 4 - Ar mesaer-deñved...

Fañch an Uhel 4 - Ar mesaer-deñved...

200vet deiz-ha-bloaz ganedigezh Fañch an Uhel

1821-2021

Fañch an Uhel zo bet ganet e Plouared d’ar 6 a viz Even 1821 ha marvet e Kemper d’ar 26 a viz C’hwevrer 1895.
Dedennet e oa gant al lennegezh hag ez eas da gelenner. Goude bezañ lakaet da voullañ ar mister kozh « Santez Trifina hag ar Roue Arzhur  » e c’houlennas digant ministrerezh an deskadurezh kefridi da zastum danevelloù kozh Breizh, e Bro-Dreger dreist-holl. Embann a reas e labour e div levrenn «  Gwerzioù Breiz-Izel  » e 1868 ha 1874.
E 1881 e voe anvet da virour e Dielloù Penn-ar-Bed.
Savet e voe un delwenn en e enor e 1906 a c’heller gwelet war blasenn Plouared. Beziet eo e bered Plouared.
Bep miz e kinnigimp unan eus ar c’hontadennoù bet dastumet gantañ hag embannet e pemp levrenn gant Al Liamm adalek 1984 betek 1994. Menegiñ a reomp ivez amañ labour prizius Joseph Ollivier (1878-1946) en deus renablet en un doare skiantel kontadennoù an Uhel.

Kontadenn miz Ebrel 2021: Ar mesaer-deñved a c'hounezas merc'h ar roue gant ur ger hepken

 

Ar mesaer-deñved a c'hounezas merc'h ar roue gant ur ger hepken

Ur wech e oa ur roue hag a lâre n'en devoa graet biskaozh gaou ; hag evel ma kleve bemdez tud e lez o lâret an eil d'egiel : « Gaou a lârez ! Te a zo ur gaouiad! » e tisplije kement-se dezhañ. Ma lâras un deiz da dud e di : - Souezhet bras ez on ganeoc'h ; an den estren ho klevfe o komz er stumm-se a gredfe ez on roue an dud gaouiat. Ne youlan ket pelloc'h klevet komz evel-se em lez; an hini am c'hlevfe o lâret da un' all, n'eus forzh piv : « Te a zo ur gaouiad ! » me a rofe ma merc'h dezhañ evit gwreg.

Ur mesaer-deñved a o ivez e-touez ar re all, hag o klevet komzoù ar roue a lâras ennañ e-unan :
 «  Kement-mañ a zo mat ! Gwelet e vo ! »

Ar roue kozh a blije dezhañ klevet kanañ sonioù nevez ha gwerzioù kozh ha kontañ marvailhoù fentus. Alies, goude e goan, e teue d'ar gegin, hag e komere plijadur o klevet e vevelien o lâret taolioù kaer, o kontañ kontadennoù gwrac'hed kozh hag o kanañ. Pep hini a lâre un dra bennak d'e dro.
- Ha te, paotrig an deñved, te na ouzout netra ?
- Eo avat, ma roue, a lâras ar paotr.
- Gwelomp eta petra a ouzout.
 
Hag ar mesaer-deñved a lâras neuze :

- Un deiz, pa oan o tremen dre ur c'hoad, e welis ur c'had ar c'haerañ. Ur voul-beg a oa    ganen em dorn, ha me e skeiñ gant ar c'had, hag he zapout eeun war he zal. Hag ar c'had da redek gant ar voul-beg peget war he zal. Degouezhout a eure d'ur c'had all, hag a oa o tont a-eneb, stokañ he fenn ouzh penn an hini gentañ, ha setu peget an div c'had tal-oc'h-tal, hag evel-se e c'hallis o fakañ aes. Penaos e kavit kement-se, sir ?

- Kaer ! Kaer ! eme ar roue; ha goude ?
- A-raok dont d'ho lez da vesaer-deñved, sir, ez oan paotr-milin en milin ma zad. Un deiz am boa re garget ma azen, ma feiz ! Ma teuas da dorriñ gwalenn e gein.
- Al loen paour ! eme ar roue.
- Ha me o vont da ur c'harzh a oa tostik eno, hag o troc'hañ ur geuneudenn gelvez hag he bountañ en revr ma azen, evit ober dezhañ ur walenn-gein nevez. Kerkent e savas ma loen, evel pa n'en dije bet droug ebet, hag e kasas brav e sac'h d'ar vilin.
- Kement-se a zo kaer ! Ha goude ?
- An dewarlerc'h ar beure, setu-me souezhet-bras (rak en miz Kerdu e c'hoarvezas kement-mañ), o welet e oa savet delioù ha kraoñ war ar geuneudenn gelvez, evel en kreiz an hañv, ha pa dennis ma azen er-maez e graou, ar brankoù a savas uhel, uhel, betek an neñv.
- Se avat a zo kaer ! Ha goude ? a lâras ar roue.
- Ha me da bignat neuze a vrank da vrank er wezenn, kement ha kement, ken a degouezhis el loar.
- Se a zo gwall gaer ; ha goude?
- Hag e welis eno gwrac'hed kozh o wentañ kerc'h usmolet. Met skuizhañ a ris prestik o sellet ar gwrac'hd-se. Pa c'hoantais diskenn, ne gavis ken ar wezenn, rak ma azen a oa aet kuit. Penaos ober? Ha me da skoulmañ pluskennoù kerc'h an eil ouzh eben, hag oc'h ober evel-se ur gordenn evit diskenn.
- Kement-se a zo kaer, eme ar roue : ha goude?
- Met allas ! Ma c'hordenn ne oa ket hir a-walc'h ; un ugent troatad, war-dro, a faote dezhi; hag e kouezhis neuze war ur roc'hell vras, ken rust, ma 'c'h eas ma fenn don er maen.
- Gwall gaer ! Gwall gaer ! a lâras ar roue ; ha goude?
- Kement a ris neuze o tifretañ, ken a zistagas ma c'horf ouzh ma fenn, hag e chomas hemañ er roc'hell. Ha me da redek d'ar gêr, da glask ul livier-houarn evit tennañ ma fenn er-maez ar roc'hell.
- Kaeroc'h pe gaeroc'h ! eme ar roue ; ha goude?
- Pa zistrois, e oa ur pikol bleiz o tebriñ ma fenn ! Ha me o skeiñ gantañ un taol livier-houarn, ken e delampas ul lizher ouzh e revr !
- Gwall gaer ! Gwall gaer ! eme ar roue ; met petra a oa skrivet ivez war al lizher-se?
- War al lizher-se, ma roue, e oa merket penaos ho tad a oa bet gwechall, paotr-milin gant ma zad-kozh.
- Gaou a lârez-te bremañ, mab gast milliget ! a lâras kerkent ar roue, o sevel en e sav.
- Hola ! Sir, setu deuet ma zaol da vat ! eme ar mesaer-deñved.
- Penaos se eta?
- N’ho poa ket c'hwi lâret, ma roue, penaos e rojec'h ho merc'h d'ar c'hentañ ho lakaje da lâret : «Gaou a lârez !»
- Gwir eo ; ur roue na dle kaout nemet ur ger, hag ar pezh en defe lâret ne dle nepred dislâret. Warc'hoazh e vezo graet an dimeziñ, hag an eured eizh deiz goude.

Ha setu penaos ar mesaer-deñved a c'honezas merc'h ar roue gant ur ger hepken.

Tennet eus Kontadennoù ar bobl levrenn 4, pajenn 43, embannet gant Al Liamm, 1989

 

trouducru