Nevezentioù

Perzh dibar an torkad danevelloù-buhez-mañ eo al liamm start bet itriket gant Jil Penneg evit kontañ buhez tud ordinal o vevañ e Breizh hiziv an deiz. Ur peur bennak en em gavo Yann-Bêr, Bénédicte, Anna, Natalia, Kevin, Youenn, Siril... Tudennoù disheñvel-mat an holl anezho, war memes roudenn digor frank war ar bed pe war memes skoasell enk e turmud ar vuhez. Dibaboù luziet a rankint ober a-wechoù. Lod a ouezo ren o buhez laouen ha disoursi, lod all avat ne rint ket.
Diwar e ijin puilh hag e faltazi e oar Jil Penneg reiñ un tañva eus liesseurted ha pinvidigezh an darempredoù kreñv ha bresk skoulmet gant e dudennoù, amañ er vro.

Horace Walpole, L’Arlequin de Strawberry Hill

Horace Walpole (1717-1797), den a bluenn, politikour, diletante hag hendraour, zo unan eus aroueziusañ tudennoù an XVIIIvet kantved. Ur mondian en e jeu e kevredigezh e amzer e oa Walpole hag e emzalc'h dishual ha distag eus ar c'hoñvañsionoù a ro da grediñ e oa un den a-gostez.

Elizabeth Durot-Boucé, agregadez war ar saozneg, doktorez eus Skol-Veur Lille 3, a zo kelennerez Yezhoù ha Lennegezh saoznek e Skol-Veur Le Havre Normandie. En he zachenn enklask e pled gant istor ar mennozhioù, al lennegezh hag an treiñ. An arbennigourez war Kantved ar Sklêrijennoù a zo anezhi a labour war ar romant « gotek » saoz hag amerikan, ha war an dremenidigezh.

Ar paotr Panturl ha Mamech kozh a vev digavandenn en Aubignane, ur bourk distro chouk d’ur gouelec’h, ar bladenn, anezhi rouantelezh an avel foll hag ar jenevregi treut. Daoust ha penaos e ray Panturl evit mont pelloc’h en natur galet-se ha klask adteñvañ ?

Gwim, un istor hollvrudet en-dro d’an digenvez, d’ar c’halet ma vez ar vuhez ha d’ar goanag ivez.

– Ma teu unan bennak da skeiñ ouzh an nor, na zigorit ket dezhañ ! Marteze e vo ar Roñflez, prest da lammat ganeoc’h ha da zebriñ ac’hanoc’h, eme ar c’havr d’he mennedigoù.

Un doare libanat da gontadenn « Ar C’havr hag he Seizh Mennig »

Emañ Kaou Kemener, poliser a vicher, o vevañ hag o labourat kostez Lannuon. Laouen-bras eo Kaou ha Loeiza e bried o pediñ o mignoned a-gozh Ronan Riou ha Katell, bigouterien evelto. Dizale e vo lidet pardon bras Ar Seizh Sant. Er chapelig-se bet savet war un daolvaen e tired bep bloaz kristenien ha muzulmaned da lidañ asambles ur pirc’hirinaj a oa bet diazezet gant Loeiz Massignon e 1954. Un degemer c’hwek o devo gant Tin Nedeleg, eontr Kaou ha person ar C’houerc’had ha bec’h d’ar pardon ! Dic’hortoz ar reuz hag ar bec’h a sav trumm avat ! Kaou Kemener a ranko kiañ evit kaout diluz d’an afer a ya kalz en tu-hont da dachenn Ar Seizh Sant.

Boas eo liseidi klas termen lise Ploueven da aozañ ur gouel, digarez dezho d’en em gavout a-raok ar vachelouriezh ha da dremen ur pennad-amzer plijus. Dibabet e oa bet al lec’h dirak ar mor, prientet pep tra a-zoare, boued, evajoù ha sonerezh, hag an deiz merket e oa en em gavet kalz a dud yaouank hag e-leizh a blijadur gant an holl. Da nebeutañ, tost gant an holl…

E fin al levr e kavo ar gelennerien goulennoù savet gant Ronan L’Hourre ha Chann L’Hourre, evit mont pelloc’h gant an istor.

Brudet eo Padrig ar Besko, doktor skol-veur Roazhon 2 war ar yezhoù keltiek, evit e studiadennoù niverus ha pouezus war rannyezhouriezh ar yezhoù keltiek. En taol-mañ e ro dimp frouezh e labour war ar manaveg e stumm un dornlevr. Kinnig a ra ivez enrolladennoù ar c’hentelioù. Seul briziusoc’h an dornlevr-mañ.

Graet eo ar rimadelloù evit plijadur an deskerien. Ha ganto e tesker gerioù e-leizh ha framm ar yezh. Gant 100 rimadell e c’haller deskiñ un toullad mat a draoù, sur ha n’eo ket marteze.

Darn a ra mousc’hoarzhoù treut pa glevont ur fentigell, darn a c’hoarzh en o dorn, darn all en o gwerenn, ha re all e-leizh o c’horzailhenn. N’eo ket se a viro ouzhimp da gontañ bourdoù ha bidennoù, diwar-goust ar pennoù bras hag ar revrioù strizh.

Lod a fic’ho, lod all a feuko, ha mamm-gozh a fringo.

Setu amañ ur forniad all a farsadennoù, eus ar seurt na gaver ket el levrioù sirius.

C’hoarzho neb a garo.

Mont da vorueta e-maez fiordoù Island dindan un amzer sklas ha lenn oberenn Milton “Ar baradoz aet da goll” war ar memes tro, n’eo ket, hep mar ebet, ar furañ tra d’ober.
Bárður, dichupenn, ne zistag ket eus e levr hag a varv gant ar riv. E vignon, neuze, a laka en e soñj mont da rentañ al levr d’e berc’henn, ur c’habiten deuet da vezañ dall.

Nevez degouezhet e kastell Canterville, an aotrou hag an itron Otis hag o bugale, ur familh o tont eus ar Stadoù-Unanet, a ra anaoudegezh gant Sir Simon, an tasmant a zo chomet da vevañ war al lec’h abaoe kantvedoù goude bezañ drouklazhet e wreg. An Amerikaned ne seblantont ket bezañ spontet gant annezad an ti daoust dezhañ ober e seizh gwellañ evit ijinañ itrikoù a bep seurt da lakaat ar berc’henned da skrijañ. Daoust ha dont a raio a-benn eus e daol?

E 1916 e oa bet enrollet kaozioù un nebeud soudarded vreton gant an Alamaned. Meur a wech ez eus bet anv anezho abaoe pevar bloaz. Souezhus ! Sebezus ! Brezhoneg bet enrollet en Alamagn ouzhpenn kant vloaz zo !
N’eus ket bet klasket gouzout petra a oa bet lavaret ganto.

Harpet ouzh riblenn ar prenestr emañ Trifin oc’h arvestiñ ouzh an tolead. Plijet eo gant ar gêr vras o lugerniñ, o sourral, o vevañ dirak he daoulagad.
Trifin fri pik, Trifin fri hir he deus graet hent, hi merc’hig ar c’higer.
Tregerniñ a ra bepred koun Lucia di Lammermoor en he spered. Daoust hag an opera italian-se eo en doa un deiz tapet krog e red he buhez ?

An nav danevell a ya d’ober an dastumad-mañ a zo bet urzhiet hervez red an amzer, eus an XVIIIvet kantved betek an amzer da zont, bloavezh 2027 evit an danevell ziwezhañ : Pont an Diaoul.
Ur bed faltaziet eo a vez livet deomp met gwriziennet don er gwirvoud ivez abalamour d’an darvoudoù gwirion a zo anv anezho e lod eus an danevelloù, abalamour d’an deskrivañ resis, pizh a ra Fulup Lannuzel eus takadoù zo, eus kêr Vrest hag he savadurioù hag ivez ar maezioù, an natur tro-war-dro deomp.

N’eus nemet ar sonerezh e buhez Herve Volant, soner yaouank violoñsell anezhañ hag eñ o reiñ kentelioù e skol-vuzik Kemper. Ha renket evel ur skrid-sonerezh eo e vuhez. Betek ma vo klask war-lerc’h Eos Dauvergne, deskardez dezhañ.
Mont a raio ar c’homandant Lionel Turluch a souezhadenn da souezhadenn betek an disoc’h, ma welo e c’hell an afer-se diskouez splann tuoù duañ Mab-den.