Nevezentioù

E 2017 oa bet divizet gant ti-kêr an Ardeven teurel holl paperioù kozh ar presbital. Dielloù dedennus oa bet dizoloet : 481 sarmon bet skrivet gant daou veleg, Mathurin Oliviero ha Pierre-Marie Rival, etre 1880 ha 1930. Al labour bizskrivañ a zo bet fiziet e Ti Douar Alre.

Ar sarmonioù orin a vez kavet war lec’hienn Ti Douar Alre:

https://www.tidouaralre.com/stagadenn-%26quot%3Ble-tresor-d-erdeven-tenzor-an-ardeven%26quot%3B-janvier-2022/a455.html

Ur gartenn kaer-eston treset gant Jean-Yves André evit en em dommañ ouzh douaroniezh Breizh ha deskiñ en ur c'hoari.

Un istor simpl evit dizoleiñ an diforc'hioù a gaver etre ar vugale en ur c'hlas da skouer...

"N'eus den na tra hep e si, hag alies en deus daou pe dri !"

Labour, hunvreoù, karantezioù... treiñ a ra bravik e dammig buhez gant Anton... betek d’ar brezel lakaat e vedig-bed da horjellat. Ugent vloaz eo pa grog ar bombezadegoù da zrastañ Brest. Gant ar rekizadur taolet war an dud yaouank e vo ranket dezhañ mont da skoachañ war ar maez gant e geneil Julian. Pa zistroio da Vrest, e dibenn ar brezel, en em gavo sanket e spouron ar seziz. En em dennañ salv a raio eus an ifern-se, doaniet-don avat en e askre. Ha deuet ar peoc’h en-dro e tistro Brestiz d’o c’hêr tamm-ha-tamm met Anton ne gav ket e blas ken eno. Kuitaat Breizh eo a raio-eñ ha mont da glask e chañs da bellvro. Abeg gwirion e zivroañ avat n’eo ket an hini a grede da lod e oa.

Daou-ugent vloaz war-lerc’h e konto Anton e istor d’ur studier yaouank deuet d’e enrollañ. Marevezh deroù ar radioioù dieub e oa…

Er bloavezh 1865, un aervag gwallgaset gant ur gorventenn spontus a voe bannet war aod un enezenn er mor Habask. Pemp den hag ur c’hi a oa war vourzh ar baloñs hag en o zouez an ijinour Cyrus Smith. An dra gentañ a rankont ober evit treuzvevañ : kavout bod ha boued, chaseal, kutuilh plant ha frouezh ha c’hwezhañ tan. A-drugarez d’an ijinour e c’hellint goveliañ binvioù houarn, implijout danvez tarzh hag ober o annez en ur c’hev dindan zouar.
Setu lodenn gentañ avanturioù dreistordinal ar pemp haroz bet ijinet gant Jules Verne.

Hervez ar mennozh boutin ez eo un enezenn ur c’horreenn en he fart hec’h-unan, bevennet strizh, ha serret warni hec’h-unan ivez. Hogen daoust hag-eñ n’eo ket ivez kement enezenn a zo un tiriad digor ? Digor-bras d’ar seizh avel ha da froudennoù ar mor, evel-just, met ivez da holl stokadoù an istor ? An istor, just a-walc’h, hini Enez-Vriad hag an dud a vevas enni, sed an danvez en deus pleustret Herve Gouedard warnañ evit sevel ar studiadenn-mañ, a c’hellor lenn enni berzh-diverzh Briadiz adal ar mareoù koshañ tre betek treuzoù ar XXIvet kantved.

Tec'het eo Mehdi, ur paotr yaouank triwec'h vloaz, eus e vro, e Afrika, abalamour d'ar gwaskerezh. Fellout a ra dezhañ mont da Vro-Saoz da zeskiñ ar vicher gomedian. Treuziñ a ra, war hent an harlu, gouelec'hioù Soudan ha Libia, treizhañ ar mor Kreizdouar. Daremprediñ a ra kampoù repuidi , kreizennoù dalc'hidigezh (CRA), ar jañglenn. Kazeg a ra meur a wech o klask mont da Vro-Saoz dre g-Kalez. Gant Leonce, blenier kirri-samm italianat, a-orin eus Breizh, e vo sikouret da vont da Vreizh-Veur dre Vreizh.

Imram poanius an divroidi war-zu an Eldorado, gant skoazell tud vadelezhus ivez. Istor ar Vretoned divroet war-lerc'h o bara hag o reiñ, d'o zro, digemer d'ar repuidi en o bro.

Ur plac’h oc’h en em gavout en un tren, hep gouzout ken da belec’h emañ o vont; ur paotr o weladenniñ ur c’hastell, desachet a-greiz-holl gant ur riboul kuzh; paotr-al-lizhiri o tiskoachañ korfoù tud eus an noblañs lazhet en un doare rukunus ha droch; un den krignet gant an hiraezh d’un enezenn gevrinus: holl dudennoù an danevelloù-mañ a wel islonk ar faltazi o tigeriñ e-kreiz ar gwirvoud, ha ton enkrezus ar gwallhunvre oc’h en em silañ en o buhez.
A-hed an eizh danevell en em gaver war ar vevenn etre daou ved: hini ar gwirvoud kement hag hini an hunvre, hini ar re vev hag hini an Anaon, hini ar poell hag hini an touell. C’hoari a ra ar skrivagnerez oc’h eilpennañ urzh an darvoudoù hag o lakaat al lenner da gantreal en ur milendall a-zoare.
Anavezet mat eo Mich Beyer evit he romantoù (en o zouez Etrezek an enez, Kan ar mein, Troiad en ifern, An dilastezer, Anna Skolan). He dastumad danevelloù kentañ eo Na fur na foll.

Marvet eo Kure Brelevenez ! Ha c’hwec’h gwech, war ar marc’had ! Penaos ’ta ?
Deomp da c’houlenn digant Jakez Toudig, barazer Ploubêr e-kichen Lannuon. Eñ a ouio kontañ an afer deomp !
Kontadenn Fañch an Uhel (1821-1895) a oa bet lakaet e bann-treset e-barzh Yod Kerc’h e 1980 gant Tudu. Adembann a reomp anezhañ evit lidañ 200 vloaz ganedigezh an dastumer brudet.

A-hed e vuhez e oa bet Yeun ar Gow (1897-1966) o chom en e vro c’henidik, e Pleiben hag e Gouezeg. Deuet e oa da vezañ ur mestr war ar c’homz-plaen, gantañ ur brezhoneg ampart ha pinvidik a zo ur skouer a yezh klasel. E-touez e oberennoù anavezetañ e c’heller menegiñ E Skeud Tour bras Sant Jermen, eñvorennoù yaouankiz, hag ar romant Ar Gêr villiget.
En dastumad danevelloù-mañ e kaver dreist-holl kontadennoù bet klevet gant an aozer en e yaouankiz, ha bet adskrivet gantañ, warne doare konterien an amzer wechall. Kontañ a ra ivez darvoudoù c’hoarvezet gantañ e-pad an eil brezel bed.
Skridoù bet embannet e meur a gelaouenn, evel Gwalarn, Sav pe Bleun-Brug, kement ha re all bet kavet war e lerc’h, a zo strollet en adembannadur-mañ.