Nevezentioù

Kentañ skrid hir war anv Drezen eo An dour en-dro d’an inizi. Skrivet en doa pennadoù evit Le courrier du Finistère ha troidigezhioù evit Gwalarn. Dizonet diouzh pouez an iliz e taolenn amañ darempredoù karantez etre daou zen yaouank gwall zieub o speredoù, ar pezh n’en doa kredet den ebet ober betek neuze. Gant e bluenn gizidik e laka ac’hanomp da loveal etre inizi varzhus ar Mor-Bihan.
Goulennet en doa digant an arzour Robert Damilot skeudennaouiñ e zanevell gant tresadennoù.
Ne voe ket tu da embann al levr e 1942, ha n’eo nemet bremañ, bloavezhioù war-lerc’h, da-geñver 50^vet deiz-ha-bloaz marv Youenn Drezen e tizoloomp ur skrid kaeraet eus ar c’hentañ.

Ganet e oa Youenn Drezen e 1899 e Pont-’n-Abad, ha marvet eo e 1972, 50 vloaz zo. Kelaouenner, troer, barzh ha skrivagner ampart anezhañ, ez eo unan eus gwellañ skrivagnerien vrezhonek an XX^vet kantved.
Robert Damilot (1889-1976) en doa labouret e Pariz gant Modigliani hag Utrillo a-raok ar brezel pevarzek. E kêr Gwened e oa deuet da chom tro ar bloavezhioù 20 hag anavezet eo dreist-holl evit e daolennoù war vuhez ar vartoloded er Mor-Bihan.

Graet ez eus bet 200 skouerenn eus al levr-mañ, niverennet 1 da 200.

Aet eo Nyla da chom e kêr, met ne baouez ket da soñjal en holl draoù a vank dezhi eus he zi kozh. Pa zifoup ur steredenn-lostek e straedoù kêr ha pa grog da lugerniñ ha da greskiñ, n’eo ket Nyla evit chom hep heuliañ anezhi… Met ar pezh a zo evel un dec’hadenn er penn kentañ a c’hellfe bezañ ar pezh a vanke dezhi evit en em santout er gêr a-benn ar fin.

[+ enrolladenn / + audio]

Ade a gav mat ar bazhigoù chokolad, ar balafenned a gar ha sevel goulennoù a blij dezhi. Blev brav-meurbet a zo dezhi ivez, met he c’hamaladezed hag he c’hamaladed-skol a ra goap outo, abalamour ma‘z int disheñvel. Asambles gant he mamm hag he moerebezed e tiskoacho, nebeut-ha-nebeut, braventez ar balafenned manet kousket war he fenn, betek o dinijadeg

Tost da gant a ganerien hag a sonerien eus Breizh, Korsika hag eus Laz-seniñ Sinfonek Bulgaria a laka ac’hanomp da dremen ur prantad eus ar re gaerañ asambles gant Ar Marc’h Dall, un oberenn veur eus ar sonerezh pobl e Breizh bet sonaozet gant René Abjean.
Ha gouest e vo hor bro da virout hec’h identelezh, he sevenadur hag he yezh warc’hoazh ? Pe daoust ha dont a raio da vezañ ur « marc’h dall » ha na oar ket dre beseurt hent mont ? Testenn don ha leun a varzhoniezh Job an Irien zo un digarez, evit bihan ha bras, da anavezout gwelloc’h Breizh dec’h hag hiziv ha da empennañ hini warc’hoazh.
Gant ar c’haier pedagogel a gavot e fin al levr e c’hallot ober anaoudegezh gant al laz-seniñ sinfonek, binvioù eus ar broioù keltiek ha teknikoù an enrollañ. An istorour Loeiz Elegoed a gont deoc’h istor ar brezhoneg eus an XVIIIvet kantved betek bremañ.
Ul levr sonerezh kaer, divyezhek brezhoneg-galleg, skeudennaouet gant Geoffrey Berniolle evit ar familh a-bezh !
Perzh o deus kemeret Véronique Autret, Gilles Servat, Laz-seniñ Sinfonek Bulgaria, kanerien eus Korsika, toserien Bagad Kemper…

Kenskrivañ. A-raok na deuje sevenadur ar posteloù da ren hon amzer, e veze boas tud ar skrivañ da eskemm lizheroù niverus kenetreze. Ha tud an Emsav o  deus bet graet heñvel, ha stank eo an eostad lizheroù a c’haller pennaouiñ amañ hag ahont. An eskemmoù-se ne oant ket tonket da vezañ embannet, ha seul briziusoc’h a se int dre ma roont barn pe mennozh war darvoudoù o mare gant ar re o devoa produet anezhe. Pinvidik int eta  : diwar-benn ar yezh, evel-just, ha da gentañ penn he flas er gevredigezh hag er c’helenn, pe c’hoazh ha da vat diwar-benn roll al lennegezh vrezhonek en ur bed digoroc’h-digor, hep ankounac’haat munudoù ar vuhez pemdeziek.

Al levrenn gentañ zo gouestlet d’an eskemmoù etre Frañsez Vallée ha Meven Mordiern (Reun ar  Rouz), adalek penn-kentañ ur c’hantved nevez betek dilerc’hioù spontus ar Brezel Bras (1901-1920). Tud o  devoa bevet reveulzi ur gevredigezh hag he mont endro, met ivez tud o  devoa bevet ur vignoniezh divrall hag a dlee merkañ da vat dazont normativadur ar brezhoneg. Div bluenn a-bouez en istor sevenadurel, lennegel ha sokial ar brezhoneg. Gant al levrenn-mañ, e c’haller kompren gwelloc’h petra ’oa stad an traoù a-raok na deufe Gwalarn (1925) pe c’hoazh Grand dictionnaire français-breton F.  Vallée (1931) war-wel.

« …Pa oa bet degaset d’e spered ar soñj eus an darvoud-se c’hoarvezet d’ur mare ma empente evitañ un dazont ha na voe e hini biskoazh, e tigoras Jean-François un albom luc’hskeudennoù hag a groge gant ar re graet en e vugeliezh kentañ, pa oa c’hoazh er skol-vamm, e penn kentañ ar bloavezhioù tri-ugent. Profet e oa bet dezhañ war-lerc’h marv e vamm, tri bloaz ’oa. » Ha kompren a raio Jean-François ar perag eus e blanedenn dilufr en ur follennata e albom poltredoù ?

Eus Brest eo Paol ar Meur, ganet eno e 1960. Ul lignez Brestiz a-gozh e oa hini e dad. Brezhoneg a oa gant e dud-kozh a-berzh mamm, labourerien-douar e Kore. Aet e oa war ar vicher paotr-al-lizhiri e kêr e vugaleaj war-lerc’h bezañ bet sammer e tier-post e Pariz. Skrivañ a ra ingal pennadoù liesseurt o danvez evit meur a gelaouenn vrezhonek, rentaoù-kont beajoù pell en o zouesk.

Sadorn vintin ! Nag a blijadur en do Lanig o c'hellout chom gourvezet war ar sofa o sellout ouzh tresadennoù bev en tele. Mammig, avat, n'eo ket a-du tamm ebet !

Goude ober penn fall un tamm eo aet Lanig gant e vamm hag e c'hoar d'ober un droiad en amzer vras. Hag a-benn ar fin n'eo ket bet ken displijus-se hag eo echuet mat !

« An notennoù a gavor el levr-mañ a zo bet savet gant un den anvet Herry Goulard. Anavezet em eus anezhañ – ken un tammig bihan avat. Sed penaos em boa graet anaoudegezh gantañ : e-pad un dek vloaz bennak en deus bet graet, amañ, e Sant-Brieg, war-dro ur strolladig tud war an oad hag a glaske adperc’hennañ ar yezh a oa bet hini o bloavezhioù kentañ, ur yezh hag a oa bet peuzankounac’haet gant lod anezho.
Pa varvas, e verc’h a deuas da’m gwelet. Kavet he doa, e-touesk paperioù he zad, un teul, ennañ notennoù bet savet e brezhoneg. War golo an doug-dielloù e oa dastumet an notennoù ennañ, en doa skrivet Herry un titl e lizherennoù tev : Renabl peuzhollek an netraigoù. »

Herve Gouedard

Gant trede levr Jil Penneg, setu Koktel ar Vuhez erru e penn an hent.
Digarez o deus an tudennoù anavezet mat ganeomp, Kevin, Ronan, Julia hag all, d’en em gavout e pizzeria O Sole Mio evel kustum, evit ur prantad marvailh, c’hoarzh ha plijadur.
War api emañ tasmantoù an amzer-dremenet avat hag istorioù kozh-douar a zifoup trumm, pa vez furchet en ur c’hrignol dilezet hag adkavet lizheroù dianket.
Deomp ur wech c’hoazh war roudoù Anton, Yann-Bêr pe Bénédicte, tud eveldomp-ni a-benn ar fin.