Nevezentioù

Goude levr kentañ Plant ar vro e kendalc’homp gant ar valeadenn en endroioù a bep seurt m’en em gaver ganto e Breizh. Perak eo staliet plantenn-mañ-plantenn el lec’h m’emañ, n’eo ket diabeg ha dudius eo kompren o doareoù bevañ.
Deskrivet eo ar ment, ar bleunioù, ar frouezh, an delioù, ar c’horzennoù, ar pezh a vez(e) graet ganto evit en em vouetañ pe evit en em bareañ ha traoù all c’hoazh.
Setu 100 plantenn ouzhpenn a c’heller arvestiñ outo tro-dro deomp.

Emañ Inosant, bleiner kirri-boutin a vicher, en ospital hag eñ gwall-aozet.
N’eo ket evit kompren dre be wall emañ eno.
Ur veaj skol a oa bet aozet betek Bro-Euskadi evit ur c’hlasad skolajidi.
Daoust hag ur gwall-zarvoud a oa bet ?
Petra emañ ar boliserez Hamiltona Murnau o klask gant he goulennoù ?
Un dirouestl d’un afer hep penn na lost ?

Labourat war ur steud-lazhañ moc’h !
Bed al labour e gounezvouederezh Breizh. Birvilh bolitikel ar bloavezhioù 1970 hag al labour tenn en ul lazhti. An testeni a ginniger deoc’h el levr-mañ, en ur vont da heul Lanig Kervilzig e-pad un devezh labour e ti Pêr Moc’h, a zo talvoudus evit rentañ ton ar bloavezhioù-se. Kontañ a ra deomp ar vuhez en ur stal lazhañ moc’h, al labour start evit an holl war ar steud, an diaesterioù evit difenn gwirioù sokial an dud, ar sindikad, taolioù gwidreüs hag argarzhus ar mestrañs..., hag huñvreoù kaer un den yaouank o tizoloiñ bed al labour, al labourerien, ar politikerezh ha war an dro o teskiñ pegen diaes e c'hell bezañ, gwechoù 'zo, klask «cheñch penn d'ar vazh» e Breizh.
Un istor gwir ha talvoudus eta, en ur stumm-skrivañ bev-buhezek, e servij istor sokial pobl Vreizh.

E Dakar emaomp, un nebeud bloavezhioù goude dizalc’hidigezh broioù trevadennet Afrika. Dieng en deus resevet un urzh-paeañ digant un niz dezhañ o labourat e Pariz. Ur misi dic’hortoz eo evit an den reizh-mañ, a boagn kalet bemdez evit magañ e familh. Pa glask avat kaout arc’hant an urzh-paeañ ez eus peadra da vont en dizesper, kement a skoilhoù a gav war e hent.

Ousmane Sembène a ro ur skeudenn eus e vro, hag e tiskuilh gant komzoù dibrenn stad reuzeudik ur gevredigezh re vec’hiet gant an dilabour, an dienez hag ar gaou.

Ur romant afrikan engouestlet eo An urzh-paeañ, skrivet en ur yezh saourus, pinvidikaet gant stummoù ha gerioù tennet eus ar wolof.

Neb a lak e fri e oberenn lennegel Youenn Drezen a zalc’h soñj da gentañ eus e bevar romant : Intron Varia Garmez (1941), Skol Louarn Veig Trebern (1972), An dour en-dro d’an inizi (1932), Sizhun ar breur Arturo (1947). Daou anezho zo romantoù, daou all romantigoù tost a-walc’h eus doare an danevell.
Danevelloù Drezen n’eus ket bet roet plas dezho e-giz m’eo dleet en istor al lennegezh vrezhonek modern. Meur a abeg a zo da gement-mañ : an hini pouezusañ moarvat eo peogwir e oant strewet e nouspet kelaouenn diaes da gaout. Ouzhpenn-se, ne oa ket bet Youenn Drezen o fogasiñ ha gant-se eo chomet e skridoù berr dindan skeud e bennoberennoù.
En dastumad-mañ ez eus skridoù bet embannet e meur a gelaouenn disheñvel : Le Courrier du Finistère, Sav, Gwalarn, Al Liamm. Tri skrid kinniget en dastumad-mañ a zo chomet diembann : Ki du Magnus, Ar soudard Berthelot ha Porzh.

« E gwirionez ne c’heller lavaret ec’h anavezer mat ur gêr nemet pa vezer troad-ouzh-troad gant ar boblañs. Daremprediñ bemdez paour ha pinvidik, kozh ha yaouank, lart ha treut, bihan ha bras, kamm ha tort, fur ha foll, eno emañ ar gwir zalc’h, » eme Herve Gouedard er pennad-skrid kentañ a c’heller lenn en dastumad-mañ. A-drugarez da Herve Gouedard, baleer-bro kizidik hag aketus anezhañ, e c’hellomp kantreal un tamm e pep lec’h e Breizh, Sant-Brieg ha trowardroioù porzh al Lege evel-just, ha pelloc’hik Binig, Plerin, Porzhig, Sant-Ke, Beg-an-Arc’houest...
War ar memes tro e reomp anaoudegezh gant tud a bep seurt, martoloded, barzhed, reuzeudien, tud vrudet evel Yann Gonan, Louis Guilloux, Jules Verne pe Turner ha kaout un tañva saourus eus istor hor bro dre e gantreadennoù niverus ha liesliv.

Ar c’hrennlavaroù zo un doare aes ha plijus da stagañ gant studi ur yezh, pe brezhoneg pe italianeg e vefe.

« He fenn, bihan evel hini an darn vrasañ eus an delwennoù gresian, a oa damstouet war an tu araok. Hag evit a sell ouzh he dremm n’hallin biken deskrivañ he neuz iskis na oa heñvel ouzh delwenn ebet eus an Henamzer, da’m soñj. Ne oa ket eus ar gened sioul ha strikt-se roet gant ar gizellerien c’hresian a lakae seul taol an holl linennoù da vezañ meurdezus dre an difiñv ma vezent. Amañ avat e verzen gant souezh mennozh an arzour, anezhañ diskouez ar gwidre peuzheñvel ouzh an drougiezh. »

Prosper Mérimée (1803-1871), skrivagner gall anavezet evit e zanevelloù berr, a oa enseller meur ar monumantoù istorel, ar pezh a roas tro dezhañ da veajiñ kalzik dre ar Frañs a-bezh. E Gwreg-arem Illa e teu a-benn da silañ douetañs etre poell ha faltazi e spered al lenner. Bez’ eo an danevell-mañ un oberenn voliac’hel eus an dibab.

Da ziwall zo ouzh ar baotred. Sachañ a reont war blev ar merc’hed ! Dav din lavaret deoc’h : kabestrañ ar merc’hed o deus graet ; divleviñ va mamm, touzañ blev va mamm-guñv ha lakaat ar c’hoef e blev va mamm-ioù, e blev he mamm, he mamm-gozh, he mamm-guñv. Me, Marc’harid, am eus klevet an traoù divalav o deus graet.
Unnek vloaz eo Marc’harid. Gwall brederiet gant ar bed en-dro dezhi ha gant... ar blev ! Reoù ar merc’hed ha reoù ar baotred n’o deus ket an hevelep talvoudegezh. Morse n’o deus bet en istor Mab ha Merc’h-den. Abeg he deus Marc’harid da furchal, da glask, da zispac’hañ, da c’houlenn.
Ha respont a raio unan bennak ?