Nevezentioù

Neb a lak e fri e oberenn lennegel Youenn Drezen a zalc’h soñj da gentañ eus e bevar romant : Intron Varia Garmez (1941), Skol Louarn Veig Trebern (1972), An dour en-dro d’an inizi (1932), Sizhun ar breur Arturo (1947). Daou anezho zo romantoù, daou all romantigoù tost a-walc’h eus doare an danevell.
Danevelloù Drezen n’eus ket bet roet plas dezho e-giz m’eo dleet en istor al lennegezh vrezhonek modern. Meur a abeg a zo da gement-mañ : an hini pouezusañ moarvat eo peogwir e oant strewet e nouspet kelaouenn diaes da gaout. Ouzhpenn-se, ne oa ket bet Youenn Drezen o fogasiñ ha gant-se eo chomet e skridoù berr dindan skeud e bennoberennoù.
En dastumad-mañ ez eus skridoù bet embannet e meur a gelaouenn disheñvel : Le Courrier du Finistère, Sav, Gwalarn, Al Liamm. Tri skrid kinniget en dastumad-mañ a zo chomet diembann : Ki du Magnus, Ar soudard Berthelot ha Porzh.

« E gwirionez ne c’heller lavaret ec’h anavezer mat ur gêr nemet pa vezer troad-ouzh-troad gant ar boblañs. Daremprediñ bemdez paour ha pinvidik, kozh ha yaouank, lart ha treut, bihan ha bras, kamm ha tort, fur ha foll, eno emañ ar gwir zalc’h, » eme Herve Gouedard er pennad-skrid kentañ a c’heller lenn en dastumad-mañ. A-drugarez da Herve Gouedard, baleer-bro kizidik hag aketus anezhañ, e c’hellomp kantreal un tamm e pep lec’h e Breizh, Sant-Brieg ha trowardroioù porzh al Lege evel-just, ha pelloc’hik Binig, Plerin, Porzhig, Sant-Ke, Beg-an-Arc’houest...
War ar memes tro e reomp anaoudegezh gant tud a bep seurt, martoloded, barzhed, reuzeudien, tud vrudet evel Yann Gonan, Louis Guilloux, Jules Verne pe Turner ha kaout un tañva saourus eus istor hor bro dre e gantreadennoù niverus ha liesliv.

Ar c’hrennlavaroù zo un doare aes ha plijus da stagañ gant studi ur yezh, pe brezhoneg pe italianeg e vefe.

« He fenn, bihan evel hini an darn vrasañ eus an delwennoù gresian, a oa damstouet war an tu araok. Hag evit a sell ouzh he dremm n’hallin biken deskrivañ he neuz iskis na oa heñvel ouzh delwenn ebet eus an Henamzer, da’m soñj. Ne oa ket eus ar gened sioul ha strikt-se roet gant ar gizellerien c’hresian a lakae seul taol an holl linennoù da vezañ meurdezus dre an difiñv ma vezent. Amañ avat e verzen gant souezh mennozh an arzour, anezhañ diskouez ar gwidre peuzheñvel ouzh an drougiezh. »

Prosper Mérimée (1803-1871), skrivagner gall anavezet evit e zanevelloù berr, a oa enseller meur ar monumantoù istorel, ar pezh a roas tro dezhañ da veajiñ kalzik dre ar Frañs a-bezh. E Gwreg-arem Illa e teu a-benn da silañ douetañs etre poell ha faltazi e spered al lenner. Bez’ eo an danevell-mañ un oberenn voliac’hel eus an dibab.

Da ziwall zo ouzh ar baotred. Sachañ a reont war blev ar merc’hed ! Dav din lavaret deoc’h : kabestrañ ar merc’hed o deus graet ; divleviñ va mamm, touzañ blev va mamm-guñv ha lakaat ar c’hoef e blev va mamm-ioù, e blev he mamm, he mamm-gozh, he mamm-guñv. Me, Marc’harid, am eus klevet an traoù divalav o deus graet.
Unnek vloaz eo Marc’harid. Gwall brederiet gant ar bed en-dro dezhi ha gant... ar blev ! Reoù ar merc’hed ha reoù ar baotred n’o deus ket an hevelep talvoudegezh. Morse n’o deus bet en istor Mab ha Merc’h-den. Abeg he deus Marc’harid da furchal, da glask, da zispac’hañ, da c’houlenn.
Ha respont a raio unan bennak ?

Bev-buhezek eo an aod pa vez izel ar mor. Deomp da heul Melen hag e dad-kozh ha diskoachomp teñzorioù an aod vev.

Davy Jaouen a zo buhezour natur ha konter abaoe meur a vloaz.
Adalek 5 bloaz.

An tan, pinvidigezh meuriad an Ogoriged, a zo marv ha den ne oar adkregiñ anezhañ.
“Va merc’h LammGor a roin d’an hini a zegaso an tan bev amañ,” eme an ozhac’h-meur.
Ret eo neuze d’ur brezelour bennak mont war glask an tan.
Sâhn ha Rhân, daou baotr yaouank, en em ginnig, met LammGor ne fell ket dezhi e vefe dibabet ur gwaz eviti hep n’he defe hec’h ali da reiñ ha mont a ra ivez dre guzh diouzh he zu, daoust d’ar skoilhoù niverus, war hent ar c’hlask.

War doenn ar c’hastell ez eus ul labous o kanañ:
– Setu me, setu me, pinvidikoc’h eget ar roue!
Hag ar roue da c’hervel e soudarded:
– Kit da gemer e bezh aour digantañ! N’eus ket aotre da vezañ ken pinvidik hag ar roue!

Kontadenn a Dunizia. Evit ar vugale etre 3 bloaz ha 5 bloaz.

Dirak-ha-dirak skrid diwar-benn pep plantenn, endro, perzhioù, bleunioù, implij... ha pajenn skeudennoù liv. 100 plantenn ordinal en Arvor hag en Argoad.

Danevelloù 2.

An tudennoù roet buhez dezho gant Kristian Braz a zo, alies mat, pennoù-breton gwriziennet mat en o bro. Tud voutin pe divoutin, livet o zro-spered gant ampartiz.
Lod a vev tostik-tost d’an natur, o toujañ ouzh o endro, evel en danevell Feunteun Santez Diboan pe Gwez. N’int ket evit asantiñ e vije mastaret o bro en askont d’an araokaat, d’an arc’hant bras a c’hell tud zo kaout diwar distruj ha gwallgas an endro. Lod all, uvel ha sioulik, a dap hentoù dic’hortoz gant an darvoudoù a c’hoarvez en o buhez pemdeziek.
Ur beajer eo Kristian Braz hag ur blijadur eo mont d’e heul pe vefe betek Berlin da vare ar Perestroika, Dulenn e-pad ar reuz bras hag ar bombezennoù pe c’hoazh war un enezennig a Vro-C’hres...